رهبری و مبارزه مدنی

.
فرمول هائی این روز ها کسانی برای "نجات ایران" پیش می کشند نه به جائی می رسند و نه اجرا شدنی هستند، زیرا صورت مسئله را درست نگرفته انداز جامعه مدنی سازمان نیافته ولی درپیوسته ایران خبر های امیدبخش می رسد. دو ابتکار تازه گروهی از آزاداندیشان به ویژه سزاوار توجه است. شورای ملی صلح، در پاسخ به بحران اتمی و خطر جنگ برخاسته از آن؛ و کمیته انتخابات آزاد، در تدارک انتخابات اسفند مجلس، به خودی خود و گذشته از اینکه به کجا برسند می باید پشتیبانی شوند. از این دو، شورای ملی صلح پشتیبانانی در درون حکومت و زمینه ای به مناسبت نزدیکی خطر، در جامعه بطور کلی دارد. کمیته انتخابات آزاد پیامی در مخالفت با همه کارکرد انتخاباتی حکومت اسلامی می فرستد که بیشتر آرزوی الهام بخش حرکت هائی در گوشه و کنار جامعه خواهد بود. شورای ملی صلح انگشتی احترام آمیز بر روی مسئله اصلی ــ برنامه تسلیحات اتمی رژیم ــ می گذارد و انگشت دیگری، اتهام آمیز، رو به امریکا می گیرد و آزادی عمل و گسترش خود را در فضای پر از کشاکش دستگاه حکومتی تامین می کند. کمیته انتخابات آزاد سخن آخر را شجاعانه می گوید و بی انتظارات بیش از اندازه، پیامی می فرستد که طنین آن خاموش نخواهد شد. اعضای کمیته نه تنها از تنگنای شورای نگهبان بلکه از حلقه خودی و غیر خودی ملی مذهبی نیز بیرون آمده اند. آنها به درستی دریافته اند که مصلحت ملی مذهبی ها نیز در به رسمیت شناختن حق همگان است. برای ما در بیرون، اگر از خود بدر آئیم و به آزاداندیشان درون نزدیک تر شویم، آنچه کمیته انتخابات آزاد می گوید جائی برای افزودن نمی گذارد، آنچه هم که شورای ملی صلح می خواهد تنها در واژگان و تاکید، اندک تفاوت هائی با سخن ما دارد. ما به سبب آزادی عمل بیشتر می توانیم بگوئیم که مسئولیت بحران کنونی و خطر جنگ آینده اساسا به گردن جمهوری اسلامی است و اگر بمب اتمی رژیم در میان نباشد تهدید جنگ هم نخواهد بود. ما همچنین می توانیم تاکید کنیم که خواست صلح و محکوم کردن مداخله نظامی خارجی نمی باید به قصد پشتیبانی از طرف دیگر کشاکش یعنی جمهوری اسلامی باشد، و صلح نمی باید اصل موضوع را از یاد ها ببرد.اینکه پشت سر شورای ملی صلح عناصری از درون حکومت باشند یا نه تاثیری ندارد و نمی باید مصلحت ملی را زیر سایه ملاحظات سیاسی، حتی ملاحظات مبارزه، ببرد. اکنون پیشگیری جنک و بازایستادن برنامه اتمی جمهوری اسلامی اولویت دارد. وقت برای ملاحظات دیگر بوده است و خواهد بود. اهمیت شورای ملی صلح در این است که با نزدیک کردن مواضع خود به بخش فعال تر جامعه مدنی و برطرف کردن بدگمانی نیرو هائی که از ملی مذهبی و دوم خردادی ها نارو خورده اند از پراکندگی کنونی آزادیخواهان خواهد کاست. مخالفت با جنگ و برنامه تسلیحات اتمی، مانند پیکار برای انتخابات آزاد زمینه ای طبیعی برای همفکری نیرو های گوناگون است. کمیته انتخابات آزاد دنباله کاری را که فراخوان ملی رفراندم آغاز کرد گرفته است و خواست رهائی ملی را در قالب گفتمانی ریخته که جز حکومت و مخالفان وفادارش کسی نمی تواند با آن در افتد. فراخوان ملی رفراندم دچار این اشتباه بود که می خواست یک جنبش را در قالب سازمانی بریزد. آن قالب سازمانی به ناچار بسیار کوچک تر از گستره یک جنبش بود و به سرعت در گرداب ناسازگاری های سیاسی و شخصی اجتناب ناپذیر افتاد. پیکار برای انتخابات آزاد و جلوگیری از جنگ اگر حالت رسمی به خود نگیرد و جنبشی دربر گیرنده افراد و گروه های گوناگون بماند از بیرون با فشار های حکومت و از درون با ناسازگاری های اجتناب ناپذیر روبرو نخواهد شد. سی سال کشیده است تا اکنون بتوان از جا افتادن یک گفتمان ملی، گفتمان دمکراسی و حقوق بشر، در جامعه ایرانی سخن گفت. پیشرو ترین لایه های اجتماعی به این گفتمان پیوسته اند. اما دمکراسی و حقوق بشر فرایافت هائی کلی، و بستر هائی برای اقدام و عمل سیاسی هستند، و برای آنکه بتوانند مسیر رویداد ها را تغییر دهند نیاز به شعار ها و کارزار (کمپین) هائی نزدیک به مسائل روز دارند. "دموکراسی خواهی" و حقوق بشر که از چند سال پیش برسر زبان ها افتاد در همان حد ماند. امروز محسوس بودن خطر برنامه اتمی رژيم و نزدیک بودن انتخاباتی که غیر آزاد ترین و شاید مهم ترین انتخابات جمهوری اسلامی خواهد بود به آزادیخواهان ایرانی میدان مناسبی می دهد.* * * آزادی و باز سازی ایران فرایندی دشوار و طولانی و پیچیده، و سراسر آغشته به تلخی و تراژدی است و راه حل های فوری و میانبر، هر چه هم خوش ظاهر، ندارد. پیکاری است در جبهه های بسیار و با پیکارگران بی شمار که گاه باهم و گاه رویاروی هم اند. پیکار مردم است برای دگرگون کردن حکومت و برای دگرگون کردن همان مردم؛ زیرا درد و درمان ما در همان مردم است. سی ساله گذشته در همین پیکار گذشت. مردم دیگر همان توده های سه دهه پیش نیستند ــ هرچند هنوز راه درازی دارند. رژیم نیز همان نیست؛ نیرومند تر و برای موجودیت ایران خطرناک تر شده است. پس از سی سال دارد راه و رسم نظام های توتالیتر ایدئولوژیک را از زباله دان تاریخ بدر می آورد تا در جامه اسلامی اش به کار گیرد.فرمول های آسانی که این روز ها کسانی برای "نجات ایران" پیش می کشند نه به جائی می رسند، زیرا طبقه سیاسی ایران در بیرون و جامعه سیاسی ایران در درون گوشی برای شنیدن پیام آنان ندارد؛ و نه اجرا شدنی هستند، زیرا صورت مسئله را درست نگرفته اند. ما هر پیشرفتی تا کنون در مبارزه کرده ایم در دگرگون ساختن عنصر مردمی بوده است که عنصر اصلی است. اگر می توانیم از جامعه مدنی، جنبش های اجتماعی، گفتمان ملی و همرائی بر دمکراسی و حقوق بشر در ایران بگوئیم از آن دگرگونی برخاسته است و آینده ایران در این مسیر ها و با این نیرو ها ساخته خواهد شد. هزاران و هزاران در اینجا و آنجا و هر جا، حتی اندک شماری در راهرو های قدرت، در باززائی سیاسی جامعه ایرانی سهم داشته اند. نمی توان از زنان و مردانی که جان و آزادی خود را سی سال ارزانی چنین پیکار سیاسی و فرهنگی کرده اند انتظار داشت که برای رهائی خود به نیروئی جز خودشان پشت بدهند. جامعه بزرگ ایرانی درون و اجتماع کوچک تر ایرانی بیرون صد ها و هزاران رهبر در سطح محلی، از پائین، در گوشه و کنار این توده بزرگ انسانی، پرورده است. ما سرانجام استخوان بندی یک جامعه سیاسی مدرن را پیدا می کنیم. جامعه سیاسی نوپای ایران هنوز نمی تواند شبکه سازمانی خود را داشته باشد ــ در ایران به سبب محدودیت آزادی، در بیرون به سبب آزادی از محدودیت، که بحثی دیگر است ــ ولی سازماندهی نیز مانند رهبری از پائین و طبعا بیشتر در جائی که مردمند، خود ایران، خواهد بود. (این از طرفه های سیاست است که چنانکه ارسطو نشان داد از محدودیت به آزادی می توان رسید و از بی بند و باری به محدودیت ــ در مورد ما بیرونیان به کم اثری.)پیکار سیاسی مردمی که استراتژی بهتر از آن هنوز نشان داده نشده همین است که در ایران می بینیم. در همین طیف صد رنگ از مبارز سر سپرده تا سازشکار بی اعتقاد که نقش خود را در سست کردن مبانی رژيم دارد؛ همین فراخوان ها و کارزار ها و تظاهرات و اعتصاب ها و کمیته ها و بیانیه هاست، همین زندانیان سیاسی و مبارزان سرکوب شده اند، همین گردن هائی است که با اینهمه افراشته می مانند.