کارنامه سیاسی مجلس هفتم: از انفعال داخلی تا ایستادگی خارجی

بررسی کارنامه عملکرد سیاسی مجلس هفتم شورای اسلامی کار ساده ای نیست، از سویی باید در نظر داشت که این مجلس با ترکیب اکثریت اصولگرایی که داشت و نقطه مقابل مجلس ششم با اکثریت اصلاح طلب بود، عملکرد و استراتژی کاملاً متفاوتی در پیش گرفته بود.
این تفاوت باید در تمام طول مسیر بررسی عملکرد مجلس هفتم در ذهن باشد تا به درک علت اتخاذ روش و تصمیمات اتخاذ شده کمک کند.
از نگاه ناظران، اصولاً مسئله این بود که مجلس هفتم در حوزه سیاست داخلی با نگاه به آنچه در دوران مجلس ششم اتفاق افتاده بود، نمی خواست وارد مسائل سیاسی شود.
بر اساس آمارهای تهیه شده از عملکرد مجلس ششم، از ۱۰۶۰ نطق ایراد شده در مجلس، تنها سی و هفت درصد به مسائل سیاسی مربوط بودند.
به اعتقاد کارشناسان، مجلس هفتم می خواست مجلس ششم نباشد و دراین راه اساس کار خود را هم روی شعارهای اقتصادی تنظیم کرد و نمی خواست وارد مسائل سیاسی ای شود که طبیعتاً با کنش و واکنشهای مختلف همراه می شد.
اسماعیل گرامی مقدم از طیف اقلیت مجلس هفتم در این رابطه تأکید می کند که مجلس هفتم سعی می کرد اصلاً وارد حوزه های تنشزای سیاسی نشود، به گفته او، مجلس هفتم بر همین اساس طبق روش رئیس مجلس یعنی غلامعلی حداد عادل عمل می کرد که خواهان "مجلس آرام" بود و نمی خواست صدای مخالفی از مجلس به گوش برسد و حتی دو صدایی را بین خودشان (جناح اصولگرا) هم کنترل کردند تا مجلس، مجلس آرامی باشد.
بسیاری معتقدند که مجلس هفتم در برابر دولت محمود احمدی نژاد بیشتر حالت دنباله رو و حامی به هر قیمت و در هر وضعیتی را داشت، هرچند این ناظران مواردی را هم بر می شمارند که مجلس هفتم در برابر دولت حالت منفعل نداشت

از همین رو در دوران مجلس هفتم، از تحقیق و تفحصهای دوران مجلس قبلی عملاً خبری نشد و چند مورد تحقیقات از دستگاههای مختلف هم به عرصه عمومی راه پیدا نکرد یا اگر هم پیدا کرد، پوشش و توجه خاصی به آنها مبذول نشد.
از دید برخی کارشناسان، علت این امر بیشتر معلول وضعیت همسو و یکدستی ایجاد شده میان قوای سه گانه ای بود که اصولگرایان و به عبارتی محافظه کاران در تمامی آنها دست برتر را در اختیار گرفته بودند.
مجلس هفتم در آغاز کار خود دو سال پایانی دولت محمد خاتمی را پوشش داد و در دو سال بعدی، دولت محمود احمدی نژاد را همراهی کرد که او هم زمام دولتی را در دست گرفته بود که همانند تفاوت مسیر مجلس هفتم و ششم، پرچمدار روشی در جهت عکس سیاستهای دولت محمد خاتمی بود.
بسیاری معتقدند که مجلس هفتم در برابر دولت محمود احمدی نژاد بیشتر حالت دنباله رو و حامی به هر قیمت و در هر وضعیتی را داشت، هرچند این ناظران مواردی را هم بر می شمارند که مجلس هفتم در برابر دولت حالت منفعل نداشت.
اسماعیل گرامی مقدم، از نمایندگان جناح اقلیت اصلاح طلب مجلس هفتم معتقد است که مجلس دارای اکثریت اصولگرا در بحث رأی اعتمادها به دولت آقای احمدی نژاد و تا اندازه کمتری در بحث بودجه کشور، از خود عملکرد قابل تأملی بر جای گذاشت.
به بیان این نماینده مجلس، در موضوع رأی اعتماد به وزیرانی که محمود احمدی نژاد به مجلس هفتم معرفی کرد، "مجلس دست بسته نبود و کاملاً موضع گرفت و چهار وزیر را انداخت و دو بار به وزیران پیشنهادی نفت رأی نداد که اینها جزو کارهای مثبت مجلس هفتم بود".
اما در قضیه بودجه، به گفته آقای گرامی مقدم، مجلس واکنشهای خوبی نشان داد و به دولت تذکر داد که بودجه بیش از چهل میلیارد دلاری پیشنهادی تبعات منفی تورمی ایجاد خواهد کرد.
البته به گفته آقای گرامی مقدم، این رویکرد مجلس فقط در حد ابراز انتقاد بود و در عمل، همان بودجه پیشنهادی دولت با همه مواردش در مجلس هفتم تأیید شد.
اما این سکه روی دیگری هم دارد.
اصولگرایان حاکم بر مجلس هفتم عملکرد این نهاد را مثبت می دانند و اتفاقاً آنها هم مثال بزرگ پایداری و استقلال مجلس را در بحث رأی اعتمادها جستجو می کنند.
حسینعلی شهریاری نماینده زاهدان در مجلس هفتم که به جناح اکثریت تعلق دارد در این زمینه پا را فراتر می گذارد و عملکرد مجلس هفتم در بحث رأی اعتمادها را در تاریخ پس از انقلاب کم نظیر می داند.
به گفته این نماینده جناح محافظه کار، مجلس هفتم در بحثهای مختلف و تعاملاتی که با دولت داشت به منافع ملی کشور توجه زیادی نشان می داد و بر اساس همین نگاه "حتی به شماری از لوایح پیشنهادی دولت رأی هم نداد".
مهمترین حوزه فعالیت مجلس هفتم در بحث برنامه هسته ای ایران خود را نشان داد
اما در همین بحث رأی اعتمادها که از برجسته ترین شاخصهای بررسی عملکرد کارنامه سیاسی مجلس هفتم است، نکات دیگری هم وجود دارد.
در تحلیل عباس عبدی، صاحب نظر در مسائل ایران، نکته اصلی آن است که مجلس هفتمیها اگرچه در بحث رأی اعتماد دادن به وزیران پیشنهادی، برخی را رد می کردند اما این کار بتمامی بر اساس نگاه کارشناسی نبود: "وزیری را برای تصدی وزارت تعاون رد کردند، وزارتخانه ای که در واقع در حد یکی از ادارات کل وزارتخانه های دیگر هم نیست، بعد آمدند و همان فرد را برای تصدی وزارت آموزش و پرورش تأیید کردند و به او رأی اعتماد دادند".
نقطه نظر اصلی آقای عبدی آن است که مجلس در برابر دولت، "آن هم به خاطر برخورد رئیس دولت" از خود انفعال نشان داد: "مجلس (هفتم) هنوز مدعی است که دولت آقای احمدی نژاد در سال جاری سه میلیارد دلار بیشتر از اندازه تعیین شده و بدون مجوز مجلس، صرف واردات بنزین کرده است اما این مجلس نمی تواند از رئیس جمهور سؤال کند که شما این مبلغ را از کجا آوردی؟"
اما در این میان با آنکه مجلس هفتم خواهان ورود به مسائل سیاسی به اصطلاح دردسرساز و چالش برانگیز نبود، در حوزه مسائل خارجی خود را تا اندازه زیادی فعالتر نشان داد.
بر اساس آمارها، نمایندگان مجلس هفتم در سه سال اول عمر مجلس ۷۱۵ ملاقات مرتبط با مسائل سیاست خارجی با همتایان خارجی خود داشتند که در قالب سفرهای خارجی یا میزبانی این سفرها و سایر اشکال صورت گرفت.
اما مهمترین حوزه فعالیت مجلس هفتمیها در بحث برنامه هسته ای کشور خود را نشان داد.
حسینعلی شهریاری نماینده زاهدان در مجلس می گوید: "حوزه انرژی هسته ای یکی از شاخصهایی بود که مجلس هفتم ایستاد و از حقوق هسته ای ملت ایران دفاع کرد".
خشنودی آیت الله خامنه ای از نحوه موضعگیری مجلس هفتم در بحث هسته ای که مصوبات آن را مهمترین مصوبات در تاریخ مجالس شورای اسلامی پس از انقلاب خواند، نکته مهمی بود که نظر به جایگاه رهبری و تجربیات گذشته، مجلس هفتم را به حرکت بیشتر در این مسیر تشویق کرد.